Instrukcja bezpiecznego wykonywania robót (IBWR) to dokument, który – wg rozporządzenia w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych – określa sposoby zapobiegania zagrożeniom związanym z wykonywaniem robót budowlanych oraz sposoby postępowania w przypadku wystąpienia tych zagrożeń.
Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych wykonawca przed przystąpieniem do wykonywania robót budowlanych jest obowiązany opracować instrukcję bezpiecznego ich wykonywania i zaznajomić z nią pracowników w zakresie wykonywania przez nich robót.
Obowiązek ww. instrukcji dotyczy wyłącznie rodzajów prac przywołanych w ustawie – Prawo budowlane, wymienionych w art. 21a ust. 2. Także, Instrukcję Bezpiecznego Wykonywania Robót sporządza się, jeżeli w trakcie budowy wykonywane będą prace:
- narażające pracowników na upadek z wysokości
- narażające pracowników na przysypanie ziemią
- wymuszające kontakt pracowników z substancjami chemicznymi lub czynnikami biologicznymi zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi,
- stwarzające zagrożenie promieniowaniem jonizującym,
- prowadzone w pobliżu linii wysokiego napięcia, przewodów elektrycznych lub czynnych linii komunikacyjnych,
- stwarzające ryzyko utonięcia pracowników,
- prowadzone w studniach, pod ziemią i w tunelach,
- wykonywane przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych,
- wykonywane w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza,
- wymagające użycia materiałów wybuchowych,
- prowadzone przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych,
- stwarzające szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi.
Kluczowym celem opracowania tego dokumentu jest niejako wymuszenie na wykonawcy przed rozpoczęciem pracy przeprowadzenia analizy zadań i związanych z nim zagrożeń. Efektem wykonaniem IBWR ma być określenie konkretnych rozwiązań i wskazanie sposobów wykonywania pracy, dzięki którym zostaną wyeliminowane zagrożenia.
Żeby prawidłowo opracować IBWR konieczne jest precyzyjne rozpoznanie i zidentyfikowanie zagrożeń, a następnie opracowanie szczegółowych wskazań wykonywania danej pracy – dotyczących przykładowo sposobu zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości, czy zabezpieczenia ścian wykopu.