Podstawowym źródłem zagrożenia pożarowego (wybuchowego) w stolarniach i tartakach jest pył drzewny. obróbce drewna skrawaniem, w szczególności obróbce wykańczającej (szlifowanie, dogładzanie) towarzyszy powstawanie dużej ilości pyłów.
Pyły to materiały stałe w postaci rozdrobnionej, tworzące układy dyspresyjne, w których fazą rozproszoną jest ciało stałe, a fazą rozpraszającą – powietrze.
Pyły mogą występować w postaci osiadłej (układ statyczny) lub chmur pyłowych zawieszonych w powietrzu (układ dynamiczny). Zagrożenie pożarowe stanowią zarówno jedne, jak i drugie.
W przypadku układu statycznego istnieje niebezpieczeństwo zapalenia się pyłu osiadłego i bardzo szybkie rozprzestrzenianie się ognia, w przypadku zaś układu dynamicznego – możliwość wybuchu.
Parametry zagrożenia pożarowego pyłów
Podstawowymi parametrami określającymi zagrożenie pożarowe pyłów są temperatura tlenia i temperatura zapalenia.
Proces tlenia pyłu jest początkowym procesem jego spalania, dlatego też przy ocenie skali zagrożenia pożarowego wartość temperatury tlenia ma istotne znaczenie.
Temperatura tlenia pyłów
Temperatura tlenia pyłów określana jest jako najniższa temperatura gorącej powierzchni poziomej, na której pył osiadły w warstwie o grubości 2 mm ulega zapłonowi o określonym czasie.
Temperatura zapalenia pyłów
Temperatura zapalenia pyłów jest najniższą temperaturą gorącej powierzchni, od której następuje zapalenie się pyłu bez udziału punktowego źródła (bodźca) ciepła. Dla mączki drzewnej temperatura zapalenia pyłu osiadłego wynosi 4800C, a dla aerozolu 5400C.
Ocena zagrożenia pożarowego i wybuchowego
Dokonuje oceny zagrożenia pożarowego i wybuchowego stwarzanego przez pyły, należy brać także pod uwagę ich:
- stan rozdrobnienia,
- minimalną energię zapalającą,
- dolną granicę wybuchowości (DGW),
- maksymalne ciśnienie wybuchu,
- ciepło spalania.
Im cząstki pyłu są mniejsze, tym łatwiej mogą powstać chmury pyłowe i dłużej utrzymywać się w powietrzu. W związku z tym wzrasta możliwość większej absorpcji tlenu, a zmniejsza minimalna energia zdolna do zapalenia takiej chmury pyłowej.
Wydzielanie metanu
Pył drzewny, wióry i trociny w wyniku procesu tlenia ulegają procesowi biologicznego rozkładu, wydzielając między innymi palny gaz – metan.
Środki chemiczne
Przy obróbce mechanicznej drewna i w przemyśle meblarskim mają zastosowanie różnego rodzaju środki chemiczne (impregnaty, kleje, bejce, farby, lakiery, rozpuszczalniki), z których część stanowią materiały łatwo palne, kwalifikowane do substancji pożarowo niebezpiecznych.
Niektóre kleje oparte są na bazie sztucznych żywic, z których wydzielają się niebezpieczne substancje chemiczne, na przykłąd łatwo palny formaldehyd.
Źródło zapłonu (pożaru, wybuchu) w stolarni i tartaku
Źródłem zapłonu (pożaru, wybuchu) w stolarni i tartaku jest najczęściej:
- nieostrożność pracowników (zaprószenie ognia, stosowanie prowizyjnych urządzeń grzewczych),
- instalacje i urządzenia elektryczne,
- urządzenia mechaniczne,
- samozapalenie,
- wyładowanie elektryczności statycznej.
Eliminowanie potencjalnych zagrożeń
Eliminowanie potencjalnych zagrożeń polega na:
- stosowaniu odciągów pyłu (cyklonów),
- stosowanie wentylacji mechanicznej,
- stosowanie osprzętu elektrycznego w wykonaniu przeciwwybuchowym,
- uziemianiu maszyn obróbki mechanicznej drewna,
- odprowadzaniu ładunków elektryczności statycznej,
- zapewnieniu bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,
- utrzymaniu wysokiej dyscypliny załogi, zapewnieniu ładu i porządku na stanowiskach pracy,
- ograniczeniu ilości materiałów niebezpiecznych (kleje, farby, lakiery) na stanowiskach pracy do wielkości dobowego (zmianowego) zapotrzebowania.